Am y casgliad cyflawn o’r rhifynnau blaenorol, gweler: (Y ddolen hon: ARCHIF UTGORN)
Utgorn 100 Gaeaf 2020
Cyflwynydd: Morgan Jones |
|
Yr Utgorn Cyntaf | Ar achlysur dathlu ein canfed rhifyn, DYFED EVANS, gohebydd dihafal yn oes aur Y Cymro ac un o gefnogwyr ffyddlon Yr Utgorn a Chanolfan Hanes Uwchgwyrfai, yn adrodd hanes difyr yr enwog Bob Owen, Croesor yn y rhifyn cyntaf o Utgorn Cymru, Hydref 2006. |
Iolo Morganwg (2) | Yr Athro GERAINT H. JENKINS yn parhau â’i sgwrs am ei arwr mawr — meddyliwr praff a dyn ymhell o flaen ei oes; y cyntaf i feirniadu Deddf Uno 1536 oherwydd y statws israddol a roddwyd ynddi i’r Gymraeg; beirniadai yn llym y modd yr ystyrid y Gymraeg yn ddirmygedig yn Lloegr; galwai am ddileu’r frenhiniaeth a Thŷ’r Arglwyddi, y cyntaf i agor siop fasnach deg; , gwrthwynebai gaethwasiaeth, ayb ayb |
Anifeiliaid ac Adar Eifionydd | Detholid arall gan MARGIAD ROBERTS am yr amryw greaduriaid sydd â’u henwau ar leoedd yn Eifionydd. |
Morgan Llwyd (2) | Ail ran o sgwrs ddifyr DAWI GRIFFITHS, cadeirydd Canolfan Hanes Uwchgwyrfai, ar Morgan Llwyd a dylanwadau’r 17eg ganrif ar ei waith fel llenor. |
Cofio Merêd (1919-2019) | Triawd dawnus o Feirion — ARFON a SIONED GWILYM a MAIR TOMOS IFANS — mewn cyfarfod a gynhaliwyd yng Nghanolfan Hanes Uwchgwyrfai i ddathlu canmlwyddiant geni y diweddar annwyl Meredydd Evans. |
Meredydd Evans | “Un o fy mrodyr i”. |
Utgorn 99, Hydref 2019
Cyflwynydd: Morgan Jones | |
Iolo Morganwg (1) | Yr Athro GERAINT H. JENKIS yn ei elfen yn mwynhau rhannu ei waith ymchwil trwyadl i hanes ei hoff gymeriad. |
Hen Ddyddiau Llawen | EMLYN RICHARDS a’i atgofion difyr am gyfnod ei ieuenctid mewn llofft stabal yn Llŷn ac ar nosweithiau Sadwrn yn nhref Pwllheli. |
Betws Hirfaen | Betws Hirfaen, nofel hanesyddol gan John G. Williams, un o lenorion mawr Eifionydd, yw testun sgwrs ddiddorol PRYDERI LLWYD JONES. |
Morgan Llwyd (2) | Ail ran o sgwrs ddifyr DAWI GRIFFITHS, cadeirydd Canolfan Hanes Uwchgwyrfai, ar Morgan Llwyd a dylanwadau’r 17eg ganrif ar ei waith fel llenor. |
Lli Mawr 1781 | Un o sgyrsiau’r diweddar annwyl W.J.EDWARDS, Bow Street, a gyfrannodd lawer i Utgorn Cymru, ble mae’n rhannu hanes y lli mawr a fu yn ardal Llanuwchllyn ar 20fed o Fehefin 1781 ac sydd â’i olion i’w gweld hyd heddiw. |
Adelina Patti | Golygydd yr Utgorn, GERAINT JONES, yn sôn am Adelina Patti, y gantores enwog a fu farw ganrif yn ôl, ar y 27fed o Fedi 1919, a’i chysylltiad â Chymru. |
Utgorn 98, Haf 2019
Cyflwynydd: Morgan Jones | |
J.R.Jones a’r Arwisgiad | Y Prifardd IEUAN WYN sydd yn darllen rhannau o dair ysgrif gan un o leisiau mwyaf angerddol Cymru adeg arwisgiad 1969, sef yr Athro J.R. Jones:
Gwrthwynebu’r Arwisgo, Cilmeri a Brad y Deallusion. |
Croeso ’69 | GERAINT JONES, Golygydd Utgorn Cymru, yn sôn am agweddau gwahanol dau o’n gwleidyddion ac un o’n corau enwog a’i delynores tuag at yr arwisgo ym 1969. |
Ystyried Lloyd George (4) | Y bedwaredd ran o sgwrs DAFYDD GLYN JONES am yrfa David Lloyd George ac am ei ragrith mewn meysydd megis pleidlais i ferched a’i honiad ei fod fel gwleidydd yn ddarostyngedig i drefn rhagluniaeth. |
Morgan Llwyd (1) |
Y gyntaf o ddwy sgwrs gan DAWI GRIFFITHS am Forgan Llwyd ar achlysur dathlu pedwar can mlwyddiant ei eni. |
Gwir arwyr y Wladfa | IEUAN BRYN yn ein tywys at hanes arwrol y Cymry anturus a fentrodd dros ganrif a hanner yn ôl i sefydlu’r Wladfa Gymreig ym Mhatagonia. |
Tri chymeriad | EMLYN RICHARDS yn dod â ddoe yn ôl i ni ac yn cyflwyno tri hen gymeriad syml, ffraeth, a hynod o graff. |
Utgorn 97, Gwanwyn 2019
Cyflwynydd: Morgan Jones | ||
Y Gweilch | IEUAN BRYN, Penryndeudraeth, cyfrannwr newydd i’r Utgorn, yn ceisio canfod a oes unrhyw wirionedd yn yr honiad mai yr un yw Gwalch y Pysgod ag Eryr Pengwern. | |
Dodrefn Cig a Gwaed | EMLYN RICHARDS yn hiraethu am oes amgenach na’r un bresennol ac yn cofio am rai o’i chymeriadau. | |
Enwau Lleoedd yn Eifionydd (4) | Detholiad MARGIAD ROBERTS o hen enwau lleoedd yng nghwmwd Eifionydd sydd y tro hwn yn cynnwys enwau crefftwyr. | |
Ystyried Lloyd George (3) | DAFYDD GLYN JONES yn parhau i sgwrsio am yrfa David Lloyd George lle mae’n sôn amdano fel prif hyrwyddwr y Rhyfel Byd Cyntaf. | |
Wedi 1282 | GARETH HAULFRYN WILLIAMS, cyn Archifydd Sirol Gwynedd, yn egluro beth ddigwyddodd ym myd cyfraith yng Nghymru pan gollodd ei hanibyniaeth a’i sofraniaeth gwleidyddol. | |
Anerchiad J.R. Jones : Yr Arwisgo – Mytholeg y Gwaed | GERAINT JONES, Golygydd Utgorn Cymru, yn darllen un o ysgrifau Yr Athro J.R. Jones, un o leisiau mwyaf angerddol Cymru yn 1969. | |
Cofio Cilmeri 1969 | Yr hanesydd ERYL OWAIN yn cofio Rali Fawr Cilmeri ym Mehefin 1969. | |
Pen Llywelyn Cân TECWYN IFAN |
Utgorn 96, Gaeaf 2019
Cyflwynydd: Morgan Jones | ||
Ystyried Lloyd George (2) | Ail ran darlith ddadlennol a difyr DAFYDD GLYN JONES ar LLOYD GEORGE, dyn yr anghysonderau dybryd, a wnaeth bethau da a drwg a enillodd iddo lawer o elynion. | |
Helyntion Rhyfel y Degwm yn Uwchgwyrfai | MARIAN ELIAS ROBERTS yn adrodd hanes y gwrthdaro a fu ar ffermydd yng Nghlynnog ac yn ardal Y Dolydd yn 1888. | |
Enwau Lleoedd yn Eifionydd (2) | Ail ran sgwrs MARGIAD ROBERTS am enwau lleoedd yng nghwmwd Eifionydd. | |
Yr Olygfa o Dre’rceiri | GERAINT JONES, Golygydd Utgorn Cymru, yn adrodd cân fuddugol John Roberts, cyn-brifathro Ysgol Llanaelhaearn. | |
Calendr yr Hen Gymry | Rhan arall o gyfres arbennig o sgyrsiau gan HOWARD HUWS sydd yn ymdrin â gwyliau sefydlog yr hen galendr Cymreig. | |
Coleg Madryn | JOHN DILWYN WILLIAMS yn parhau ag ail ran ei sgwrs ddifyr ar Goleg Madryn, y coleg amaethyddol i fechgyn a merched yn Llyn. | |
Dodrefn y Pentra | EMLYN RICHARDS yn llawn afiaith a gwreiddioldeb, yn hel atgofion difyr am ei fagwraeth yn un o bentrefi bychain cefn gwlad Llyn. |
Utgorn 95
Cyflwynydd: Morgan Jones | ||
Cofio Bobi Jones | YR ATHRO E. WYN JAMES yn adrodd hanes Yr Athro Bobi Jones : bardd, llenor, beirniad llenyddol, athro, cenedlaetholwr, a Christion gloyw. | |
Cenhadon Madagascar | YR ATHRO GERAINT TUDUR yn adrodd hanes Thomas Bevan a David Jones, dau o gyn-ddisgyblion Ysgol Neuadd Lwyd ger Aberaeron aeth yn genhadon i Ynys Madagascar yn 1818. | |
Eifion Wyn (2) | Yr hanesydd BOB MORRIS yn parhau â’i sgwrs am y bardd telynegol o Borthmadog a fu hefyd yn feirniad eisteddfodol ac a fu’n agos i ennill cadair Eisteddfod Genedlaethol Cymru, Lerpwl yn 1900. | |
Ystyried Lloyd George (1) | Rhan gyntaf darlith DAFYDD GLYN JONES yng Nghanolfan Hanes Uwchgwyrfai ar Lloyd George, “y dewin bach Cymreig”. | |
Daniel Silvan Evans | DAWI GRIFFITHS yn olrhain hanes geiriaduraeth yn y Gymraeg ac yn sôn am gyfraniad arbennig Daniel Silvan Evans, gwr arall a dderbyniodd ei addysg yn y Neuadd Lwyd. | |
Jennie Thomas | Y ddiweddar MARI WYN MEREDYDD yn sôn am un o gymwynaswyr mawr yr ugeinfed ganrif – un o awduron Llyfr Mawr y Plant, a oedd ymhlith y mwyaf disglair o lyfrau yn hanes ein hiaith a’n llenyddiaeth. |
Utgorn Cymru 94
Cyflwynydd: Morgan Jones
Cof y Cwmwd | GARETH HAULFRYN WILLIAMS yn sôn am wefan newydd ychwanegol gan y Ganolfan hon ar ffurf wicipedia – cronfa helaeth o ffeithiau am hanes cwmwd Uwchgwyrfai y gall unrhyw un gyfrannu ati. (cof.uwchgwyrfai.cymru) |
Coleg Madryn (1) | J. DILWYN WILLIAMS yn adrodd hanes sefydlu coleg amaethyddol yng nghastell Madryn yn Llŷn. |
I’r India Bell | Rhagor o hanes Dafydd Crowrach o Lŷn gan HARRI PARRI a TREFOR JONES, y tro hwn yn cael ei yrru i’r India gyda’r fyddin adeg y Rhyfel Mawr. |
O’r Grawys i’r Pasg | HOWARD HUWS yn sôn am arferion y calendr eglwysig yng Nghymru, y tro hwn o ddydd Mawrth Ynyd i’r Pasg. |
Eifion Wyn (1) | BOB MORRIS yn mynd ar drywydd y bardd o Borthmadog. |
Enwau yn Eifionydd (2) | MARGIAD ROBERTS yn parhau i’n tywys i Eifionydd sydd ag enwau llefydd cyfareddol. |
Wedi cael cam! | Stuart Jones yn cael hwyl ar bortreadu IFAS Y TRYC o waith W.S. Jones, ar lwyfan Eisteddfod Genedlaethol Cymru, Bro Madog 1987. |
Utgorn Cymru 93 Hydref 2017
Y Bygythiad i Fôn | ROBAT IDRIS yn ein darbwyllo mai ffolineb fyddai caniatau codi ail atomfa ar wastadeddau’r Ynys Gymraeg. |
Frankenstein 1818 | Yr Athro E. WYN JAMES yn sôn am gysylltiadau Cymru â’r stori adnabyddus gan Mary Shelley. |
Eifionydd | Sgwrs a draddodwyd gan MARGIAD ROBERTS yng Nghanolfan Hanes Uwchgwyrfai am enwau lleoedd yn Eifionydd. |
Thomas Gee | IEUAN WYN JONES, A.S. Ynys Môn, o 1987 hyd 2001 ac A.C. y sir o 1999 hyd 2013, yn adrodd hanes Cymro arbennig a fu’n flaengar iawn yn y 19eg ganrif. |
I’r Gad | HARRI PARRI a TREFOR JONES yn parhau â hanes Dafydd Crowrach, y gwas fferm o Lýn, a’i ymadawiad i’r Rhyfel Mawr yn canlyn dyfodiad Deddf Gwasanaeth Milwrol 1916. |
Utgorn 92, Gaeaf 2018
Cyflwynydd: Morgan Jones
Anterliwt yn Eifionydd | Cyn-archifydd Gwynedd, GARETH HAULFRYN WILLIAMS, yn adrodd hanes anterliwt a berfformiwyd gan actorion proffesiynol ar aelwyd un o ffermdai Eifionydd yng nghyfnod Cromwell. |
Pen ar y mwdwl | JEAN HEFINA OWEN o Ddyffryn Nantlle, yn ei thrydedd sgwrs hwyliog, yn sôn am rai o atgofion ei Nain am bentre Pen-y-groes a’i lysenwau. |
O d’wllwch i oleuni | HOWARD HUWS yn parhau â’i astudiaeth ddiddorol o hen galendr y Cymry o gyfnod gwyl y Nadolig, y Plygain, y goleuni a’r canhwyllau at y Pasg a’r Sulgwyn. |
Calendr Uwchgwyrfai | Gwybodaeth am y digwyddiadau yn y Ganolfan hon gan DAWI GRIFFITHS, y Cadeirydd. |
Canlyniadau beirniadaeth “Y Deyrnas” | Y drydedd ran o sgwrs PRYDERI LLWYD JONES ble mae’n sôn am ganlyniadau beirniadaeth a chyhuddiadau eofn cylchgrawn poblogaidd “Y Deyrnas” yn erbyn D. Lloyd George a’r llywodraeth a’r eglwysi am iddynt hyrwyddo’r Rhyfel Mawr. |
Gwas fferm yn y Betws Bach | HARRI PARRI a TREFOR JONES yn adrodd rhagor o hanes Dafydd Crowrach o L^yn ym mlynyddoedd cynnar yr ugeinfed ganrif. |
Brexit a Chymru | Cyfrannwr newydd i’r Utgorn, HUW PRYS JONES, o Lanrwst, y newyddiadurwr, y golygydd a’r ymgynghorydd iaith, yn cyflwyno’r erthygl a enillodd iddo wobr yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Ynys Môn, 2017. |
Utgorn Cymru 91 Hydref 2017 Cyflwynydd: Morgan Jones | |
Cyfenwau disgrifiadol | Yr olaf mewn cyfres o sgyrsiau gan YR ATHRO BRANWEN JARVIS, yn sôn y tro hwn am gyfenwau disgrifiadol Cymreig ac yn rhoi ei barn am ddefnyddio’r gair ‘ap’ mewn enwau merched. |
Erlid gwrthwynebwyr (1914-18) | Ail ran sgwrs PRYDERI LLWYD JONES sydd yn sôn am wrthwynebu cydwybodol yng Nghymru yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf gan ei gymhwyso i’n hoes ni, ganrif yn ddiweddarach. |
‘Robin Satan’ a ‘Nhad | JEAN HEFINA OWEN o Ddyffryn Nantlle, yn ei ffordd ddifyr a hwyliog, yn adrodd hanes ei thaid a’i thad. |
Gosod trefn ar amser | Un o ffrindiau ffyddlon yr Utgorn, HOWARD HUWS, yn adrodd hanes dynoliaeth yn ceisio rhoi trefn ar amser trwy greu a datblygu calendrau i nodi’r amserau, y tymhorau a’r gwyliau. |
Calendr Uwchgwyrfai | Cadeirydd y Ganolfan Hanes, DAWI GRIFFITHS, yn croniclo gweithgareddau’r tymor hwn. |
Dafydd Crowrach mewn cariad | Hanes un a fu’n was yn rhai o ffermydd gwlad Llŷn ar ddechrau’r 20fed ganrif gan HARRI PARRI a TREFOR JONES. |
Diwrnod dyrnu. | TWM ELIAS, un o awduron ‘Y Dyrnwr Mawr’, yng nghyfres Llyfrau Llafar Gwlad gan wasg Carreg Gwalch, yn sôn am ‘wyllt beiriant yr ysguboriau’ a’r diwrnod dyrnu. |
Baled Glyn Roberts: Pan gyll y call yng Ngwynedd. | EMLYN RICHARDS, awdur arall ‘Y Dyrnwr Mawr’, yn cyflwyno baled o waith y diweddar Glyn Roberts o Bwllheli sydd yn condemnio polisi ffol Cyngor Gwynedd yn cau ysgolion ein pentrefi. Y diweddar annwyl HARRI RICHARDS,brawd Emlyn, sydd yn canu’r faled. |
Utgorn Cymru 90 Haf 2017 Cyflwynydd: Morgan Jones | |
Tribannau rhybuddiol | Ychwaneg o sgwrs TEGWYN JONES ar y tribannau sydd, y tro hwn, yn sôn am y defnydd wnaed o’r mesur i adrodd helyntion gwleidyddol Cymru ac i ymosod ar wendidau moesol ac arferion drwg ei phobl. |
Edmund Hyde Hall | GARETH HAULFRYN WILLIAMS, cyn-archifydd Gwynedd, gyda dadleniad hynod a diddorol am gyfrol Saesneg am yr hen sir Gaernarfon a gyhoeddwyd ym 1811. |
Gwas yn Llŷn | Ail ran sgwrs ddifyr HARRI PARRI a TREFOR JONES am atgofion dyn ifanc a fu’n was ffarm yn Llŷn ac yn filwr yn y Rhyfel Mawr. |
Y Calendr | DAWI GRIFFITHS, Cadeirydd Canolfan Hanes Uwchgwyrfai, yn sôn am yr amrywiol weithgareddau sydd wedi eu trefnu ar gyfer Gwanwyn 2017. |
Y Mab Darogan | Yr olaf o sgyrsiau JOHN DILWYN WILLIAMS ar y ffordd y derbyniwyd Harri Tudur fel y Mab Darogan Cymreig, ‘achubudd ein pobl’. |
Seisnigo Cyfenwau | BRANWEN JARVIS yn trafod y ffordd y newidiwyd ac y Seisnigwyd yr hen ffordd Gymreig o arfer cyfenwau. |
Pa Hanes? | O Sêt y Gornel mae GERAINT JONES yn tynnu sylw at y diffygion echrydus sydd yn bodoli yn y modd y dysgir hanes yn ysgolion Cymru ac am yr ymgyrch sydd ar droed i geisio unioni’r sefyllfa. |
Llew Llwydiarth y Derwydd | WILLIAM OWEN, Borth-y-gest yn adrodd rhagor o hanes yr anfarwol Lew Llwydiarth o Fôn, y tro hwn yn rhoi sylw i’w briod faes fel bardd a derwydd gweinyddol Gorsedd Beirdd Ynys Môn. |
Utgorn Cymru 89 Gwanwyn 2017 Cyflwynydd: Morgan Jones | |
Ymdaith yr Hen Gymry | HUW DYLAN OWEN, Treforus; awdur, hanesydd, cerddor a gŵr gweithgar dros y Gymraeg yn ardal Abertawe, yn sôn am yr alaw ‘Ymdaith yr Hen Gymry’ ac yn ei chyplysu â’r orymdaith a’r cofio blynyddol yng Nghilmeri. |
Rhagor o eiriau Sir Fôn | Tamaid arall o huotledd W.H.ROBERTS, Niwbwrch, tra’n sgwrsio am gyfoeth hen iaith Môn. |
Garmon | HOWARD HUWS o Fangor, un arall o gyfeillion yr Utgorn, yn sôn am un o’r seintiau y seiliodd Saunders Lewis ei ddrama ‘Buchedd Garmon’ arno. |
Cyfenwau Seisnigedig | Yr Athro BRANWEN JARVIS yn parhau ar drywydd rhai o’r cyfenwau Cymreig a Chymraeg a ddatblygodd wrth i’r hen enwau traddodiadol gael eu Seisnigo. |
Y tribannau gorau erioed? | Yr olaf o’r detholiad o sgwrs ddifyr TEGWYN JONES, Bow Street, ar dribannau Morgannwg, sydd yn gorffen gyda thriban sydd gyda’r gorau, os nad y gorau un, o holl hanes y mesur. |
Llew Llwydiarth – y diwedd | Cyfraniad olaf WILLIAM OWEN, Borth-y-Gest am y rhyfeddol ac ofnadwy Lew Llwydiarth, y Llew Frenin. |
Calendr y Ganolfan | MARIAN ELIAS ROBERTS, ysgrifennydd cyffredinol y Ganolfan hon, yn cyflwyno’r calendr gweithgareddau diweddaraf. |
Williams Pantycelyn | Rhan o ddarlith gan yr Athro E. WYNN JAMES, Caerdydd, ar ddau wrthrych mawr canu’r Pêr Ganiedydd: y Daith a’r Anwylyd. |
Cymanfa Pistyll 1985 | Mi dafla ‘maich (Tyddewi) |
Utgorn Cymru 88 Gaeaf 2016 Cyflwynydd: Morgan Jones | |
Tribannau rhybuddiol | Ychwaneg o sgwrs TEGWYN JONES ar y tribannau sydd, y tro hwn, yn sôn am y defnydd wnaed o’r mesur i adrodd helyntion gwleidyddol Cymru ac i ymosod ar wendidau moesol ac arferion drwg ei phobl. |
Edmund Hyde Hall | GARETH HAULFRYN WILLIAMS, cyn-archifydd Gwynedd, gyda dadleniad hynod a diddorol am gyfrol Saesneg am yr hen sir Gaernarfon a gyhoeddwyd ym 1811. |
Gwas yn Llŷn | Ail ran sgwrs ddifyr HARRI PARRI a TREFOR JONES am atgofion dyn ifanc a fu’n was ffarm yn Llŷn ac yn filwr yn y Rhyfel Mawr. |
Y Calendr | DAWI GRIFFITHS, Cadeirydd Canolfan Hanes Uwchgwyrfai, yn sôn am yr amrywiol weithgareddau sydd wedi eu trefnu ar gyfer Gwanwyn 2017. |
Y Mab Darogan | Yr olaf o sgyrsiau JOHN DILWYN WILLIAMS ar y ffordd y derbyniwyd Harri Tudur fel y Mab Darogan Cymreig, ‘achubudd ein pobl’. |
Seisnigo Cyfenwau | BRANWEN JARVIS yn trafod y ffordd y newidiwyd ac y Seisnigwyd yr hen ffordd Gymreig o arfer cyfenwau. |
Pa Hanes? | O Sêt y Gornel mae GERAINT JONES yn tynnu sylw at y diffygion echrydus sydd yn bodoli yn y modd y dysgir hanes yn ysgolion Cymru ac am yr ymgyrch sydd ar droed i geisio unioni’r sefyllfa. |
Llew Llwydiarth y Derwydd | WILLIAM OWEN, Borth-y-gest yn adrodd rhagor o hanes yr anfarwol Lew Llwydiarth o Fôn, y tro hwn yn rhoi sylw i’w briod faes fel bardd a derwydd gweinyddol Gorsedd Beirdd Ynys Môn. |
Utgorn Cymru 87 Hydref 2016 Cyflwynydd:Morgan Jones |
|
Llew Llwydiarth(3) | WILLIAM OWEN, Borth-y-gest, gyda’r drydedd ran o hanes rhyfeddol Llew Llwydiarth: y blaenor Methodist awdurdodol, y cynghorwr sir, a’r teyrngedwr angladdau di-flewyn-ar-dafod. |
Calendr Uwchgwyrfai | DAWI GRIFFITHS, cadeirydd Canolfan Hanes Uwchgwyrfai, gyda manylion am ddigwyddiadau’r misoedd nesaf. |
Y Mab Darogan (3) | Rhagor o hanes Mab Darogan honedig y Cymry yn ail hanner y 15ed ganrif a’r ymgiprys gwallgof am goron a grym, gan JOHN DILWYN WILLIAMS. |
Iaith Môn – Personoliaethau | Y diweddar W.H.ROBERTS, Niwbwrch, gyda’i ffraethineb a’i ffrwd lifeiriol gref , yn ein cyflwyno i bersonoliaethau yn iaith lafar Môn a rhan ogleddol Gwynedd. |
Rhagor o Gyfenwau | Yr Athro BRANWEN JARVIS yn sôn am enghreifftiau o gyfenwau Cymreig a Chymraeg a Seisnigwyd ac sy’n parhau hyd heddiw. |
Tribannau Morgannwg (3) | Mwy o hanes y tribannau a’r modd y maent yn ymwneud â phobl gyffredin, am ddigwyddiadau pob dydd, am droeon trwstan, ac am arferion yr oes, gan TEGWYN JONES . |
Morgan Rhys yr emynydd | DAWI GRIFFITHS yn cofio am Morgan Rhys, Llanfynydd, un o emynwyr enwog sir Gaerfyrddin, a’i gyfraniad enfawr i grefydd a llenyddiaeth ein cenedl. |
Pant Corlan yr Ŵyn | HUW DYLAN OWEN, cyfrannwr newydd a chefnogwr ffyddlon i’r Utgorn o’r cychwyn, yn sôn am un o’n ceinciau mwyaf adnabyddus. |
Utgorn Cymru 86 Haf 2016 Cyflwynydd: Morgan Jones | |
Fy mrawd Gerallt | Y PRIFARDD a’r ARCHDDERWYDD GERAINT LLOYD OWEN, yn y drydedd ran o’i sgwrs yn sôn am gymdeithas wledig y Sarnau ym Meirionnydd, a’i dylanwad ar ei frawd ac yntau. |
Tribannau Morgannwg (2) | TEGWYN JONES, ein prif awdurdod ar fesur y triban, yn datgelu pam y’i gelwir yn driban Morgannwg. |
Chwarae Plant | Y diweddar W.H.ROBERTS, Niwbwrch, Môn, yn sôn am chwaraeon plant a’r rhigymau oedd yn gysylltiedig â’r chwaraeon hynny pan oedd ef ei hun yn blentyn ar iard yr ysgol, |
Llew Llwydiarth (2) | WILLIAM OWEN, Borth-y-gest, gyda’i ail ran o hanes un o gymeriadau rhyfeddaf Ynys Môn – y tro hwn, y ffermwr, yr hyfforddwr adroddwyr a’r beirniad. |
Y Rhyfel Mawr | HARRI PARRI a TREFOR JONES, dau o gyn-weindogion tref Caernarfon, yn sôn am deulu o Lŷn a’i gysylltiadau â’r Rhyfel Byd Cyntaf. |
Diwylliant Gwerin | ROBIN GWYNDAF, Cymrawd Ymchwil er anrhydedd yn Amgueddfa Werin Cymru, yn sgwrsio nid yn unig am gadw ein diwylliant gwerin ar gof a chadw ond hefyd am bwysigrwydd ei rannu. |
Y Mab Darogan (2) | J. DILWYN WILLIAMS yn parhau â hanes Tuduriaid Penmynydd gan ganolbwyntio ar gerddi ynglŷn â gobaith mawr Cymry’r canrifoedd am ddyfodiad y Mab Darogan. |
Peidiwch â’u cau! | EMLYN RICHARDS gyda chyfraniad nodweddiadol ffraeth a sylwgar yn sôn am rai o’r sefydliadau hynny, fel ysgol, capel a siop, sydd yn galon i’n cymdeithas wledig Gymraeg ond a ddaw dan lach yr awdurdodau. |
Utgorn Cymru 85 Gwanwyn 2016 Cyflwynydd: Morgan Jones | |
Tribannau Morgannwg | TEGWYN JONES yn parhau ei ddarlith ddifyr ar y tribannau ac yn egluro paham mai fel tribannau Morgannwg y cyfeirir at y mesur arbennig hwn. |
Fy mrawd Gerallt | Ail ran sgwrs y PRIFARDD GERAINT LLOYD OWEN am y fagwraeth gafodd ei frawd, y Prifardd Gerallt Lloyd Owen ac yntau ym Meirionydd ac sydd hefyd yn ein hatgoffa o Gymru fel yr oedd ac fel y mae rhai priodoleddau yn dal gyda ni er gwaethaf pob dirywiad. |
Cyfenwau Cymreig | YR ATHRO BRANWEN JARVIS yn darlithio ar gyfenwau Cymreig ac yn datgelu sawl cyfenw, mewn mwy nag un iaith, sydd â’u gwreiddiau yn yr hen gyfenwau traddodiadol Cymraeg. |
Calendr y Ganolfan | SARAH G. ROBERTS yn crynhoi ein gweithgareddau. |
Llew Llwydiarth | WILLIAM OWEN, BORTH-Y-GEST, yn rhan gyntaf ei sgwrs yn adrodd hanes gŵr rhyfeddol ac unigryw o Fôn – amaethwr, bardd a derwydd gweinyddol Gorsedd Beirdd Ynys Môn. |
Y Mab Darogan | J. DILWYN WILLIAMS, yn un o gyfarfodydd poblogaidd “Ein Gwir Hanes” a gynhelir yn rheolaidd yng Nghanolfan Uwchgwyrfai, yn trafod lle canolog y Mab Darogan yn hanes Cymru. |
Pen-blwydd y Ganolfan | GERAINT JONES, o Sêt y Gornel yn sôn am agoriad swyddogol Canolfan Hanes Uwchgwyrfai ddeng mlynedd yn ôl ac am addasrwydd arbennig Clynnog Fawr i fod yn gartref i’r Ganolfan. Cawn hefyd wrando ar ran o ddarlith ysgubol a draddodwyd ar yr achlysur hwnnw gan y diweddar Athro Hywel Teifi Edwards. |
Eben Fardd a Brwydr Maes Bosworth, 1485. | Rhannau o ddarlith y Diweddar ATHRO HYWEL TEIFI EDWARDS ar y testun hwn yn agoriad swyddogol y Ganolfan. |
Utgorn Cymru 84 Gaeaf 2016 Cyflwynydd: MorganJones | |
Fy mrawd, Gerallt | Rhan gyntaf sgwrs a draddodwyd gan y PRIFARDD GERAINT LLOYD OWEN yng nghyfarfod ‘Cofio Cilmeri’ yng Nghanolfan Uwchgwyrfai, sydd yn sôn am ei frawd Gerallt ac am eu magwraeth yn ardal y Sarnau, Meirionydd a’r dylanwadau fu arnynt. |
Ar gyfer pwy? | GERAINT JONES, o Sêt y Gornel, yn sôn am bolisi gwallgof llywodraeth Cymru i godi miloedd o dai newydd, diangen ledled ein gwlad; polisi a lyncwyd yn wasaidd gan ein cynghorau sir, a fydd yn drychinebus i gadarnleoedd y Gymraeg ac yn hoelen olaf yn arch ein hiaith. |
Calendr Canolfan Uwchgwyrfai | Ein cadeirydd brwd, DAWI GRIFFITHS, yn cyhoeddi’r llu o weithgareddau diwylliannol a gynhelir yng Nghanolfan Hanes Uwchgwyrfai. |
Anturiaeth ryfeddol | Yr hanesydd ROBERT MORRIS yn adrodd un o storïau mwyaf rhyfeddol hanes Cymru am ŵr o’r Waun-fawr yn Arfon aeth ar daith yn y 18fed ganrif i ogledd America i chwilio am yr Indiaid Cymraeg eu hiaith. |
Gwenllïan | GWENLLÏAN JONES yn ein tywys yn ôl i’r 13eg ganrif, un o gyfnodau tristaf a thywyllaf ein hanes, adeg lladd Llywelyn ap Gruffydd, Tywysog Cymru, marwolaeth ei wraig Eleanor a chipio’i ferch, Gwenllïan, ei unig etifedd. |
Mewn trallod | YR ATHRO PEREDUR LYNCH yn rhannu rhan o gywydd y mae wrthi’n ei ysgrifennu er cof am ei dad, y diweddar Barchedig Evan Lynch, ac sydd yn sôn am y profiad dirdynnol a ddaw i ran gweinidog pan fydd yn gorfod delio â marwolaeth rhywun ifanc mewn damwain. |
Naomi | Stori, yn y person cyntaf, o’r Hen Destament, am Naomi ac am ffyddlondeb a’r ffordd i ymwneud â phobl sydd yn ddieithr i ni, gan BERYL GRIFFITHS. I gloi cawn glywed UN O’N CAROLAU PLYGAIN MWYAF ADNABYDDUS. |
Utgorn Cymru 83 Hydref 2015 Cyflwynydd: Morgan Jones | |
John Iorc | Yr hanesydd ROBERT MORRIS yn adrodd hanes John Williams, brodor o Gonwy ac o hil Wynniaid Gwydir, a fu’n archesgob Caerefrog yn yr 17eg ganrif. |
Harri Fawr a Harri Bach | Harri’r Pumed a’i dad, Harri’r Pedwerydd, dau a fu’n ceisio sathru Owain Glyndwr a’i wrthryfel mawr, sydd o dan chwyddwydyr HOWARD HUWS, un arall o haneswyr Uwchgwyrfai. |
Calendr Canolfan Uwchgwyrfai | Gweithgareddau’r misoedd diwethaf a’r rhai sydd ar y gweill gan SARAH G. ROBERTS, un o aelodau pwyllgor Canolfan Hanes Uwchgwyrfai. |
Anerchiad Lloyd George | DAFYDD GLYN JONES yn sôn am anerchiad gan Lloyd George mewn cyfarfod mawr yn Llundain ar y 19eG o Fedi 1914 a drefnwyd er mwyn ricriwtio a ‘chodi hwyl o blaid y rhyfel’ . |
Angladd Eben Fardd | GERAINT JONES, mewn cyfarfod cofio yng Nghanolfan Hanes Uwchgwyrfai, yn adrodd hanes angladd Eben Fardd ym 1863, a oedd ‘fel claddu tywysog ymhlith ei bobl’. |
‘O fy Iesu Bendigedig’ | I ddilyn clywn y gynulleidfa’n canu emyn mawr Eben Fardd. |
Utgorn Cymru 82 Haf 2015 Cyflwynydd: Morgan Jones |
|
John Jones y Sêr | GWAWR JONES |
Pulpud Plu | GERAINT JONES |
Calendr Uwchgwyrfai | DAWI GRIFFITHS |
Englynion cyfarch | PEREDUR LYNCH |
Archif Tryweryn | EINION THOMAS |
Tribannau | TEGWYN JONES |
Catrin o Ferain | ROBIN GWYNDAF |
Iaith y Cofi | BEDWYR LEWIS JONES |
Napoleon | RICHARD HUGHES |