Arddangosfa Pennarth

 

PennarthGerBryngwenith

Pennarth

Arddangosfa Pennarth, Aberdesach, gan Ganolfan Hanes Uwchgwyrfai gyda chymorth Gareth Evans, Pennarth, yn Rali Ffermwyr Ifainc Eryri, 23 Mai 2015.

Dewch i weld y cyfoeth sydd wrth ein traed, yr hyn yr amddifadwyd ni ohono yng nghyfundrefn addysg ein gwlad o gyfnod Brad y Llyfrau Gleision hyd at heddiw.

1. HANESYDDOL

  • Neolithig, neu Yr Oes Garreg Newydd o tua 2,500 C.C.  (Cromlech Pennarth).
  • Yr Oes Bres Gynnar 1800 – 1400 C.C. (Bicer Pennarth).
  • Cyfnod y Mabinogi tua 1060 (pan oedd Gwynedd, Gwent a Dyfed yn un).*    Hanes Math fab Mathonwy a Gwÿr Gwynedd yn aros yng nghanol y ddwy faenor, Maenor Bennardd a Maenor Goed Alun cyn y frwydr fawr drannoeth rhyngddyn nhw a Phryderi a Gwÿr y De.                                                                                                                   [* Tua 1300 yw dyddiad y llawysgrif hynaf.]
  • Mael ap Menwyd Pendefig Pennarth yn Arfon, g. tua 560 O.C.
  • Ffynnon Digwg, Pennarth (Tegiwg ferch Ynyr Gwent) g. 590 O.C.                                       Y chwedl am dywysoges a’i chariad ar eu ffordd i Aberffraw er mwyn iddi hi gyfarfod â’i deulu ef. Ond yn hytrach na chyfaddef ei fod wedi ei thwyllo a’i fod yn hanu o deulu tlawd mi benderfynodd y cariad dorri ei phen a dianc gyda’i cheffylau a’i haur a’i harian. Pwy a ddigwyddodd weld corff Digwg ond bugeiliaid Beuno a rhuthrasant i chwilio amdano. Llwyddodd Beuno i adfer ei phen a tharddodd ffynnon yn yr union fan. Treuliodd Digwg weddill ei hoes yng Nghlynnog.
  • Enwau caeau diddorol a Ffrwd y Sbeildy gerllaw.
  • Meibion Ithel ap Dafydd oedd yn byw ym Mhennardd yn Arfon yn y flwyddyn 1268 pan drosglwyddwyd y tir gan Brior Beddgelert i Lywelyn ap Gruffydd, Tywysog Cymru ac Arglwydd Eryri ar yr 11eg o Fawrth.
  • A llawer mwy.

2. TEULU PENNARTH HEDDIW A CHART ACHAU BYR

Olrheiniwyd y teulu, hyd yn hyn i 300 mlynedd yn ôl ond cyfeirir yn un lle iddynt fod yma am 600 mlynedd.

3. AMAETHYDDOL

  • Bu Pennarth yn flaenllaw iawn yn hanes amaethyddiaeth yn hanner cyntaf yr ugeinfed ganrif a chynt.
  • Yma y sefydlwyd Cymdeithas Amaethyddol Clynnog (1909-1946).
  • Bu yma ffatri gaws.